Μητρικός Θηλασμός: όλα όσα θέλετε να ξέρετε

Γράφει η Μαρία Δάγλα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Μαιευτικής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Πρόεδρος ΑμΚΕ ΦΑΙΝΑΡΕΤΗ

Για τα οφέλη του θηλασμού στο παιδί

Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί μια φυσική διαδικασία, στην οποία ενστικτωδώς κατευθύνεται το νεογέννητο προκειμένου να ικανοποιήσει την ανάγκη του να λάβει τροφή και κατ’ επέκταση να ζήσει, αλλά και να επικοινωνήσει με τη μητέρα του. Το σώμα της μητέρας συνεχίζει να θρέφει το παιδί, όχι μέσω του αίματός της (όπως γινόταν στην εγκυμοσύνη), αλλά μέσω του υγρού που εκκρίνεται από τους μαστούς της. Η μοναδική σύσταση και ποιότητα του μητρικού γάλακτος, που έχει χαρακτηρισθεί και ως «φάρμακο της φύσης», είναι επιστημονικώς τεκμηριωμένη και διεθνώς αναμφισβήτητη. Το μητρικό γάλα, εξαιτίας των βιοδραστικών παραγόντων που περιέχει (λευκά αιμοσφαίρια, αντισώματα, αντιφλεγμονώδεις παράγοντες), αποτελεί έναν φυσικό φραγμό έναντι των λοιμώξεων. Προστατεύει το νεογέννητο και το βρέφος από λοιμώξεις του γαστρεντερικού και αναπνευστικού συστήματος, για αυτό και ο κίνδυνος ανάπτυξης διάρροιας, βρογχιολίτιδας ή άλλων λοιμώξεων (π.χ. ωτίτιδας, ουρολοίμωξης, ελκώδους κολίτιδας) είναι πολλαπλός σε νεογνά που δεν θηλάζουν. Παρέχει προστασία ενάντια στην ανάπτυξη αλλεργικών αντιδράσεων. Υπολογίζεται ότι, σε παιδιά με βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, η εκδήλωση αλλεργιών (π.χ. ατοπικού εκζέματος, αλλεργικής εντεροκολίτιδας, αλλεργικού άσθματος) μπορεί να μειωθεί ή να καθυστερήσει για 2-4 έτη, με την αποκλειστική χορήγηση μητρικού γάλακτος. Ο μητρικός θηλασμός έχει συσχετισθεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης αιφνιδίου θανάτου, παχυσαρκίας, σακχαρώδους διαβήτη τύπου Ι και ΙΙ, λεμφώματος στην παιδική ηλικία και στεφανιαίας νόσου, ενώ έρευνες τον έχουν συσχετίσει με αυξημένο δείκτη νοημοσύνης.

Ακόμη και όταν το νεογέννητο γεννηθεί πρόωρα, ο οργανισμός της μητέρας προσαρμόζεται ανάλογα και εκκρίνει πρόωρο μητρικό γάλα, που είναι διαφορετικό σε σύσταση από το γάλα της μητέρας που γέννησε τελειόμηνα, αφού διαφορετικές είναι άλλωστε και οι ανάγκες του πρόωρου νεογνού σε σχέση με το τελειόμηνο. Το πρόωρο μητρικό γάλα προστατεύει ενάντια στις λοιμώξεις (νεογνική σήψη, νεκρωτική εντεροκολίτιδα, κ.α.) από τις οποίες πεθαίνουν πολλά πρόωρα νεογνά, βοηθά στην ωριμότητα και κινητικότητα του εντέρου, περιέχει σημαντικά πολυακόρεστα λιπαρά οξέα μακράς αλύσου σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και των οφθαλμών των προώρων, ενώ συμβάλει στη βελτίωση της νευροαναπτυξιακής τους λειτουργίας.

Πέραν όμως των θετικών συνεπειών του μητρικού γάλακτος για τη σωματική υγεία του ανθρώπου από την ώρα που γεννιέται έως και την ενηλικίωσή του, αξίζει να τονισθεί ότι, ο θηλασμός ως διαδικασία, «προτρέπει» τη μητέρα και το παιδί σε αμοιβαία αλληλεπίδραση και επικοινωνία. Μητρικός θηλασμός δεν σημαίνει μόνο ικανοποίηση του αισθήματος της πείνας, αλλά και δυνατότητα για «συνομιλία», παιχνίδι, ανάπτυξη αισθήσεων και έκφραση συναισθημάτων και από τις δυο πλευρές. Συνήθως, τέτοιες τρυφερές συναλλαγές προσφέρουν αμοιβαία ικανοποίηση και ευχαρίστηση και ευνοούν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Παράλληλα, μέσω αυτής της διαδικασίας μειώνεται το άγχος και η δυσφορία που νιώθει το νεογέννητο κατά την προσαρμογή του στην εξωμήτρια ζωή.

Για τα οφέλη του θηλασμού στη μητέρα

Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί μια διαδικασία που λειτουργεί προστατευτικά για την υγεία της γυναίκας. Το σώμα ανταποκρίνεται σε κάτι που «αναμενόταν» να γίνει. Μετά τον τοκετό, γίνεται αποτελεσματικότερη σύσπαση της μήτρας με συνέπεια να ελαττώνεται η πιθανότητα αιμορραγίας. Επίσης, μειώνεται η πιθανότητα εμφάνισης του σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, ενώ η γυναίκα προστατεύεται από τον καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου, των ωοθηκών και από την οστεοπόρωση. Οι μητέρες που θηλάζουν χάνουν πιο εύκολα το βάρος που κέρδισαν στην εγκυμοσύνη από τις υπόλοιπες. Ακόμη, ο θηλασμός έχει συνδεθεί με μειωμένο άγχος από την πλευρά της μητέρας, αυξημένη ευχαρίστηση, μείωση των ενοχών και βελτίωση της διάθεσης της γυναίκας.     

Για τη διάρκεια του θηλασμού

Σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός τους πρώτους 6 μήνες ζωής αποτελεί τον καλύτερο τρόπο σίτισης των βρεφών. Στη συνέχεια συνιστάται η εισαγωγή στερεών τροφών παράλληλα με τον θηλασμό έως την ηλικία των 2 ετών ή παραπάνω. Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία συστήνει την συνέχιση του θηλασμού, παράλληλα με τις στερεές τροφές, για τουλάχιστον ένα έτος και στη συνέχεια για όσο διάστημα επιθυμεί η μητέρα και το παιδί.

Υποχρέωση ή επιλογή;

Κατά τη διάρκεια του θηλασμού, δυο σώματα και δυο ψυχές συνεργάζονται και «συνομιλούν» μεταξύ τους. Στην αρχή, κάποιες φορές, οι δυο «συμμετέχοντες» μπορεί να δυσκολευτούν μέχρι να βρουν ένα κοινό κώδικα επικοινωνίας. Συνήθως όμως, με το πέρασμα των ημερών μαθαίνει ο ένας τον άλλον καλύτερα και η σχέση συνεχίζεται και διαμορφώνεται. Αυτή τη σχέση θα πρέπει να την προστατεύσουμε από τις εξωτερικές πιέσεις, που θα την διαταράξουν και θα την αποσυντονίσουν. Ως επαγγελματίες υγείας οφείλουμε να ενεργούμε υποστηρικτικά και όχι καταπιεστικά. Ο μητρικός θηλασμός δεν επιβάλλεται, απλά επιλέγεται από τη γυναίκα που επιθυμεί να το κάνει και έχει πεισθεί ότι αυτή η διαδικασία παρέχει μόνο οφέλη στην ίδια και το παιδί της. Πιθανόν κάποιες προτροπές (ή στερεότυπα) που αφορούν τη διάρκεια ή τον τύπο του θηλασμού να προβάλλονται ως μια μορφή πίεσης (π.χ. στις γυναίκες που έχουν αποφασίσει να θηλάσουν λιγότερο διάστημα από αυτό που προτείνεται από τους διεθνείς οργανισμούς). Οφείλουμε να αφουγκραστούμε τις προσδοκίες, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες της κάθε γυναίκας, να δημιουργήσουμε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θηλασμού και να προτείνουμε ρεαλιστικές λύσεις. Δεν στοχεύουμε μόνο στη διάρκεια του θηλασμού, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο η γυναίκα βιώνει την εμπειρία του θηλασμού. Η διάρκεια θα προκύψει όταν η γυναίκα βιώνει μια θετική εμπειρία και για αυτό οφείλουμε να μεριμνήσουμε, όσοι επαγγελματίες υγείας προωθούμε τον θηλασμό.