Αφηγήσεις Μπαμπάδων κατά την Περίοδο της Καραντίνας

Τις τελευταίες δεκαετίες ο ρόλος του πατέρα έχει έρθει περισσότερο στο επίκεντρο της προσοχής. Παρόλο που η μητέρα εξακολουθεί να θεωρείται αυτή που θα ασχοληθεί με τη φροντίδα του παιδιού, ο ρόλος του πατέρα έχει αλλάξει. Ο πατέρας εμπλέκεται περισσότερο στη φροντίδα του παιδιού ενώ η θέση του είναι αυτή του ισότιμου σύν-γονέα. Επιπλέον, δίνεται περισσότερη προσοχή στα οφέλη που έχει και για τον ίδιο τον πατέρα η μεγαλύτερη εμπλοκή του, καθώς έτσι, αντιλαμβάνεται νωρίτερα το γόνεϊκό του ρόλο.

Η περίοδος της καραντίνας εξαιτίας της πανδημίας δημιούργησε νέες συνθήκες στην καθημερινότητα της οικογένειας στην Ελλάδα. Η πλειονότητα των ατόμων ήταν υποχρεωμένα να εργάζονται κατ’ οίκον, ενώ οι μετακινήσεις ήταν περιορισμένες. Κατά το διάστημα αυτό, η τηλεφωνική γραμμή της Φαιναρέτης ήταν ενεργή. Εξαιτίας της νέας κατάστασης, τέθηκε ως προτεραιότητα μας η επικοινωνία με τις εξυπηρετούμενες και τους εξυπηρετούμενους του Κέντρου Ημέρας, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν για το πώς βιώνουν αυτήν την περίοδο, να λάβουν υποστήριξη στο νέο τους ρόλο και να εκφραστούν συναισθηματικά.

Στο παρόν κείμενο θα ασχοληθούμε, κυρίως, με την επικοινωνία με τους άνδρες εξυπηρετούμενους και τις δικές τους αφηγήσεις. Η παροχή φροντίδας στους πατέρες και η ενεργητική ακρόαση των αφηγήσεων τους ενισχύει τον πατρικό ρόλο. Η πιο ενεργής συμμετοχή του πατέρα στην περίοδο της εγκυμοσύνης, του τοκετού και μεταγεννητικά έχει θετικές επιδράσεις στην ανάπτυξη του παιδιού και λειτουργεί ενδυναμωτικά για την οικογένεια.

Συνήθως, κατά την περίοδο της κύησης η γυναίκα βρίσκεται σε καθεστώς άδειας από την εργασία, η οποία συνεχίζεται και για το διάστημα μετά τη γέννηση του παιδιού. Η συνολική διάρκεια της άδειας μητρότητας ορίζεται σε δεκαεπτά (17) εβδομάδες. Κατά την καραντίνα, η πλειονότητα των ανδρών με τους οποίους επικοινωνήσαμε, εργάζονταν από το σπίτι. Αυτό σήμαινε μια νέα συνθήκη για το ζευγάρι. Τόσο τα ζευγάρια που η γυναίκα ήταν έγκυος, όσο και εκείνα που μόλις είχαν γίνει γονείς, χρειαζόταν να προσαρμοστούν σε μια νέα καθημερινότητά. Παράλληλα, εξαιτίας του περιορισμού των μετακινήσεων καθώς επίσης και της ανησυχίας προσβολής από κορωνοϊό, οι συγγενείς του ζευγαριού, δεν μπορούσαν να είναι παρόντες στην υποστήριξη της εγκύου/λεχωΐδας/νέας μητέρας. Κατ’ επέκταση, ο άνδρας καλούνταν να αναλάβει περισσότερες ευθύνες μέσα στο σπίτι.

“Δούλευα από το σπίτι και ήμουν εκεί, αν υπήρχε ανάγκη. Βοηθούσα τη γυναίκα μου με το θηλασμό, με το άλλαγμα.. ήμουν εκεί”*

 Συχνά οι πατέρες αισθάνονται άβολα στην επαφή με το βρέφος, ενώ μεγαλύτερη οικειότητα αρχίζει να αναπτύσσεται έπειτα από τον πρώτο μήνα. Οι πατέρες μέσα στην περίοδο της καραντίνας είχαν πιο ενεργό ρόλο. Η συναναστροφή τους με το βρέφος ήταν πιο συχνή, ήταν περισσότερες ώρες παρόντες στην καθημερινότητά του, συμμετείχαν περισσότερο στις εργασίες του σπιτιού, ενώ ακόμα και στις ώρες εργασίας τους μπορούσαν να βοηθήσουν τη σύντροφό τους στη φροντίδα του παιδιού. Παράλληλα, είχαν περισσότερη σωματική αλληλεπίδραση με το βρέφος. Οι ίδιοι φάνηκε να απολαμβάνουν αυτή τη μεγαλύτερή τους εμπλοκή και αισθάνονταν μεγαλύτερη σιγουριά στην επαφή με το βρέφος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εκφράζουν μεγαλύτερη άνεση, να εμπλέκονται περισσότερο σε δραστηριότητες με αυτό και να αναφέρουν περισσότερη ικανοποίηση από τη σχέση τους.

 “Είναι μια κοινή εμπειρία, ένα κοινό βίωμα. Κάτι που το κάνουμε μαζί με τη γυναίκα μου.”*

Τόσο από τις αφηγήσεις των πατέρων, όσο και από αυτές των μητέρων μέσα στην καραντίνα φαίνεται να κυριαρχεί η αίσθηση μιας προσπάθειας που διεξάγεται από κοινού. Το ζευγάρι ενδυναμώνεται καθώς αισθάνεται πως είναι μαζί στη νέα πραγματικότητα. Η μεγαλύτερη παρουσία του πατέρα στο σπίτι φάνηκε να ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας και της μητέρας.

 “Να καταλάβεις τη διάθεσή του, να καταλάβεις γιατί κλαίει, να δεις το πρόγραμμα του, να βρίσκεις πώς χαλαρώνει και πώς κοιμάται, να παίζουμε παρέα, να περνάμε χρόνο μαζί.”*

Η μετάβαση στην πατρότητα αποτελεί μια πολύ σημαντική στιγμή στη ζωή του άνδρα και ο τρόπος που βιώνει τη μετάβαση αυτή συνδέεται και με τον τρόπο εμπλοκής του και κατ’ επέκταση και με την ανάπτυξη του παιδιού στα διάφορα στάδια της ζωής του. Αν και οι πατέρες περνούν λιγότερο χρόνο με τα παιδιά συγκριτικά με τις μητέρες, η διάδραση πατέρα-παιδιού είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη του παιδιού.

Εξαιτίας του περισσότερου ποιοτικού χρόνου με το βρέφος μέσα στην καραντίνα και της συχνότερης ενεργού αλληλεπίδρασης μαζί του, οι πατέρες παρατηρούσαν περισσότερο τα διάφορα «σήματα» του παιδιού. Πλέον, ήταν πιο εύκολο να αντιληφθούν τις ανάγκες του παιδιού αποκωδικοποιώντας με μεγαλύτερη ευκολία τις αντιδράσεις του, να δουν πώς είναι η καθημερινότητά του, να δουν πώς ηρεμεί, πώς χαλαρώνει και, φυσικά, να βρουν το δικό τους τρόπο επικοινωνίας.

 “Νιώθω πως το έχω καταλάβει πολύ περισσότερο τώρα. Μου λείπει αρκετά το παιδί στη δουλειά. Θέλω να τελειώσω από το γραφείο και να πάω αμέσως σπίτι”*

Σε χώρες όπως η Σουηδία, η νομοθεσία έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε να παροτρύνονται οι πατέρες να συμμετέχουν περισσότερο στη φροντίδα του νεογνού. Παρόλα αυτά, οι μπαμπάδες αξιοποιούν ένα μικρό μέρος της άδειας που τους παρέχεται. Πιθανώς αυτό συμβαίνει, επειδή η ανατροφή των παιδιών εξακολουθεί να θεωρείται καθήκον κυρίως της μητέρας.

Στην επαφή μας με τους πατέρες το ζήτημα της εργασίας αναφέρεται συχνά ως ένα από τα μείζονα θέματα που προβληματίζουν. Κύρια πηγή ανησυχίας και άγχους αποτελεί το πώς θα διαμορφωθεί το εργασιακό καθεστώς μετά την καραντίνα και το κατά πόσο θα μπορέσουν να υποστηρίξουν οικονομικά την οικογένειά τους.

Παράλληλα, αναφέρουν πως η εργασία από το σπίτι έχει πολλά πλεονεκτήματα για τη συνθήκη ζωής την οποία διανύουν. Στις αφηγήσεις τους, η περίοδος της καραντίνας χαρακτηρίζεται ως “ευκαιρία” να έρθουν πιο κοντά με τη σύζυγο και το παιδί. Οι πατέρες είχαν μεγαλύτερη επαφή με το παιδί και απολάμβαναν περισσότερο το χρόνο μαζί του. Οι περισσότεροι αναφέρονται στην περίοδο αυτή με πολύ θετικά συναισθήματα, ενώ ανέφεραν πως τους ήταν πολύ δύσκολο να επιστρέψουν στον εργασιακό τους χώρο.

 “Η καραντίνα ήταν μια πολύ χρήσιμη περίοδος. Έμαθα πολλά πράγματα για τα οποία δεν ήξερα. Μας βοήθησε να χωνέψουμε πως η καινούργια πραγματικότητα είναι, ότι είμαστε τρεις, όχι δύο.”*

Πλέον, ο ρόλος του πατέρα δεν περιορίζεται σε αυτόν που φέρνει τα αγαθά στο σπίτι και παρέχει υποστήριξη στη σύζυγο/μητέρα αλλά και σε αυτόν του στοργικού γονιού που συνεισφέρει ισότιμα και ισόποσα σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας της οικογένειας. Η περίοδος της καραντίνας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, φαίνεται να αναδεικνύει πως ο πατέρας μπορεί και θέλει να είναι περισσότερο παρών στη φροντίδα του παιδιού. Ακόμα και σε καταστάσεις όπως είναι ο θηλασμός, ο πατέρας μπορεί να συμμετάσχει πιο ενεργά. Επιπρόσθετα, η ενίσχυση του πατρικού ρόλου βοηθάει και τη μητέρα, καθώς της επιτρέπει να έχει περισσότερο χρόνο για τον εαυτό της και μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων.

Η επαφή μας με τους άνδρες εξυπηρετούμενους τόσο κατά την περίοδο που μας πέρασε, όσο γενικότερα η εμπειρία μας μαζί τους και μέσα από τις «Ομάδες Μπαμπάδων» δείχνει πως ο νέος πατέρας εμπλέκεται περισσότερο, εξοικειώνεται με τον περίπλοκο γονικό του ρόλο του και αισθάνεται πιο άνετα στη σχέση του με το παιδί. Όταν οι πατέρες έχουν την ευκαιρία να περάσουν χρόνο με το παιδί τους φαίνεται να την αξιοποιούν με ευχαρίστηση. Είναι σημαντικό να ενισχυθεί περαιτέρω αυτή η δυνατότητα.

“Νιώθω πως μαθαίνω το παιδί μου. Νιώθω πως ξέρω το παιδί μου. Κουράζομαι πιο πολύ, είναι μια κατάσταση χωρίς off αλλά το κοιτάω και είναι ευλογία, νιώθω ευλογημένος.”*

Παπατρέχας Αλέξανδρος

Ψυχολόγος

ΑμΚΕ Φαιναρέτη