Ενημέρωση & Ευαισθητοποίηση Επαγγελματιών Υγείας σχετικά με τις Περιγεννητικές Ψυχικές Διαταραχές

Αξιοποιώντας τα αποτελέσματα και την παρακαταθήκη της Πανελλήνιας Ενημερωτικής Εκστρατείας που υλοποιήθηκε τη διετία 2014-2015 για την ευαισθητοποίηση του κοινού  σχετικά με την ψυχική υγεία της εγκύου και της νέας μητέρας και περιλάμβανε μία σειρά από ενέργειες δημοσιότητας (τηλεοπτικό σποτ, διάθεση ενημερωτικού υλικού στα νοσοκομεία, πραγματοποίηση εκδηλώσεων και ημερίδων κα.), η Φαιναρέτη ξεκινά από το Μάϊο του 2018 την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας  στα ζητήματα έγκαιρης ανίχνευσης και αντιμετώπισης των περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών. 

Κύριο όχημα αποτελεί η ευρεία διάθεση και δωρεάν διανομή σε έντυπη μορφή του Οδηγού Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης Επαγγελματιών Υγείας για τις Περιγεννητικές Ψυχικές Διαταραχές. Ο Οδηγός, δεν αποτελεί μόνο μια σειρά κειμένων για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση, αλλά ένα κάλεσμα για συνεργασία μεταξύ των ειδικοτήτων και των φορέων που έρχονται σε επαφή με αυτό τον πληθυσμό των γυναικών. Τα κείμενα που απαρτίζουν τον οδηγό, απευθύνονται κυρίως σε επαγγελματίες που δεν είναι εξειδικευμένοι σε θέματα ψυχικής υγείας, παρόλο που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα και για τους ψυχολόγους ή τους ψυχιάτρους. 

Γιατί θεωρούμε αδήριτη την αναγκαιότητα ευαισθητοποίησης των επαγγελματιών υγείας;

Οι γυναίκες έχουν 2 έως 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από τους άντρες να βιώσουν κατάθλιψη στη ζωή τους, με την αναπαραγωγική περίοδο να είναι στην πρώτη θέση από πλευράς ρίσκου. 

Ως μαιευτήρας / γυναικολόγος, ως μαία και ως παιδίατρος είναι πιθανό να συναντήσεις γυναίκες που έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν κάποια ψυχική διαταραχή ή να εκδηλώσουν υποτροπή προηγούμενης ψυχικής διαταραχής, κατά την περιγεννητική περίοδο.

Δυστυχώς, υπολογίζεται ότι το 50% των γυναικών που πάσχουν από κάποια συναισθηματική ή αγχώδη διαταραχή δεν γίνονται αντιληπτές από τους γιατρούς τους, ενώ σε αυτό το ήδη μεγάλο ποσοστό δεν υπολογίζονται οι γυναίκες που απέβαλαν, που είχαν την εμπειρία ενός ενδομήτριου ή νεογνικού θανάτου, που είχαν ήδη συμπτώματα στην κύηση ή που πάσχουν από κάποια ψυχωτική ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. 

Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών, κάθε χρόνο πολύ περισσότερες γυναίκες πρόκειται να εμφανίσουν επιλόχεια κατάθλιψη, παρά διαβήτη ή καρκίνο του μαστού. Παρόλα αυτά, όλες οι γυναίκες που παρακολουθούνται σε κάποιο μαιευτικό / γυναικολογικό ιατρείο, δημόσιο ή ιδιωτικό, ελέγχονται στον προγεννητικό έλεγχο για διαβήτη, ενώ σχεδόν ποτέ δεν ελέγχονται για κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές.

Accortt, E. E., & Wong, M. S. (2017). It is time for routine screening for perinatal mood and anxiety disorders in obstetrics and gynecology settings. Obstetrical & gynecological survey, 72(9), 553-568.

Η περιγεννητική περίοδος προσφέρεται για ανίχνευση, εκπαίδευση και παρέμβαση, αφενός γιατί το ζευγάρι επισκέπτεται πολύ συχνά επαγγελματίες υγείας, αφετέρου γιατί είναι και οι δύο πολύ περισσότερο κινητοποιημένοι να αναζητήσουν βοήθεια και να κάνουν το καλύτερο δυνατό για το παιδί που φέρνουν στον κόσμο. 

Ως επαγγελματίας υγείας έχεις τη δυνατότητα να ανιχνεύσεις τα πρώιμα ή τα έκδηλα σημάδια μιας ψυχικής διαταραχής, προλαμβάνοντας τις όποιες δυσάρεστες και επικίνδυνες επιπτώσεις στη λειτουργία της οικογένειας, στη σχέση των γονιών με το παιδί, στην ψυχοσωματική υγεία του νέου μέλους, θέτοντας εν τέλει ισχυρότερα θεμέλια για τις επόμενες γενιές.

Από το 2015 το Αμερικανικό Συμβούλιο Μαιευτήρων – Γυναικολόγων (ACOG) συστήνει στους επαγγελματίες να πραγματοποιούν ανίχνευση για συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, τουλάχιστον μία φορά κατά την περιγεννητική περίοδο, με την πραγματοποίηση follow–up να αποτελεί την βέλτιστη πρακτική, ενώ το σύστημα υγείας θα πρέπει να είναι σε θέση να απορροφήσει τον πληθυσμό των πασχουσών και να παράσχει διάγνωση και θεραπεία. Για ακόμα καλύτερη πρόληψη, το Αμερικανικό Συμβούλιο συνιστά ότι, τα ψυχομετρικά εργαλεία ανίχνευσης συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης, θα πρέπει να χορηγούνται επαναληπτικά σε κάθε τρίμηνο της κύησης, ενώ η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία (APA) προτείνει τη χορήγηση των εργαλείων ανίχνευσης στη μητέρα, κάθε φορά που επισκέπτεται τον παιδίατρο για τους προγραμματισμένους ελέγχους ρουτίνας. 

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν προκειμένου να εφαρμόζεται η ενδεδειγμένη ανίχνευση σε όλες τις μαιευτικές κλινικές, και τα μαιευτικά και παιδιατρικά πλαίσια:

1. Έλλειψη προσωπικού.
2. Απουσία χρόνου των επαγγελματιών.
3. Απουσία γνώσεων για την αναγνώριση των συμπτωμάτων ψυχικών διαταραχών.
4. Άγνοια και φόβος για τη διαχείριση των πασχουσών, που οδηγεί σε αποφυγή.
5. Απουσία ενημέρωσης για τις δομές και του φορείς παραπομπής, όπου η πάσχουσα μπορεί να λάβει τις κατάλληλες υπηρεσίες (διάγνωση και θεραπεία ψυχικών διαταραχών).
6. Δυσπιστία για τα επαγγέλματα ψυχικής υγείας, αλλά και για το «πραγματικό» και όχι «φανταστικό» καθεστώς των ψυχικών διαταραχών.

Ο Οδηγός Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης Επαγγελματιών Υγείας για τις Περιγεννητικές Ψυχικές Διαταραχές, που εκδόθηκε από την ΑμΚΕ Φαιναρέτη, είναι το πρώτο εξειδικευμένο βιβλίο στην Ελλάδα που στοχεύει να αμβλύνει τις παραπάνω δυσκολίες,  ενημερώνοντας και εκπαιδεύοντας τους επαγγελματίες υγείας:

1. Στην αναγνώριση των συμπτωμάτων.
2. Στην αναγνώριση παραγόντων κινδύνου μέσα από τη δυσφορία που εκφράζουν οι γυναίκες, για τον τοκετό, θηλασμό, τον σύζυγο, πόνους, κλπ.
3. Στη χορήγηση και βαθμολόγηση απλών ψυχομετρικών εργαλείων (τεστ), αυτοσυμπληρούμενων, που μπορούν να δίνονται στις γυναίκες στην αίθουσα αναμονής, και χρειάζονται ελάχιστα δευτερόλεπτα για την αξιολόγησή τους από τον επαγγελματία υγείας ή ακόμα και μια γραμματέα. Τα ψυχομετρικά αυτά εργαλεία χρησιμοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο και έχουν υψηλή αξιοπιστία και εγκυρότητα στην ανίχνευση καταθλιπτικών, αγχωδών συμπτωμάτων και αυτοκτονικότητας.
4. Για τις υπάρχουσες δομές ψυχικής υγείας, που μπορούν να προσφέρουν δωρεάν υπηρεσίες διάγνωσης και θεραπείας στις γυναίκες που εμφανίζουν συμπτώματα, έτσι ώστε οι επαγγελματίες να είναι σε θέση να παραπέμψουν άμεσα.
5. Στον τρόπο διαχείρισης δύσκολων περιπτώσεων στις μαιευτικές κλινικές,  όπως επείγουσες ψυχιατρικές καταστάσεις κατά την περιγεννητική περίοδο, τοκοφοβία, αυτοκτονικότητα, κλπ.

Η εμπειρία μας από τη Φαιναρέτη είναι όλο και θετικότερη, όσον αφορά τη συνεργασία των μαιών και των ειδικών ψυχικής υγείας, με άλλους επαγγελματίες (μαιευτήρες, παιδιάτρους, παθολόγους, κλπ.). Με το πέρασμα του χρόνου, την εξάπλωση των δράσεων και την ευαισθητοποίηση της κοινότητας, ολοένα και περισσότεροι επαγγελματίες υγείας (ιδιαίτερα μαιευτήρες και  παιδίατροι) επικοινωνούν μαζί μας και εμείς με αυτούς, και η συνεργασία που προκύπτει αποδίδει καρπούς σε θέματα διαχείρισης της ευαισθησίας των γυναικών και της συμμόρφωσης στις ιατρικές οδηγίες.

Ως γιατρός,  μαία ή άλλος επαγγελματίας υγείας που έρχεσαι σε επαφή με τη γυναίκα κατά την περιγεννητική περίοδο, δεν καλείσαι να αναλάβεις την ευθύνη του ειδικού ψυχικής υγείας, ούτε να διαγνώσεις ή να θεραπεύσεις την ψυχική διαταραχή. Η διάγνωση, αλλά και οι εξειδικευμένοι τρόποι αντιμετώπισης των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητές σου. Καλείσαι όμως να παραπέμψεις τη γυναίκα που αντιμετωπίζει δυσκολίες στη ζωή της, προκειμένου να εκτιμηθεί το είδος και η σοβαρότητα του προβλήματος και να μειωθούν οι επιπτώσεις στην ίδια, στο παιδί, σε ολόκληρη την οικογένεια.

Η συμβολή και η εμπειρία σου ως μαιευτήρας/γυναικολόγος, μαία, νεογνολόγος/παιδίατρος, κλπ., είναι κομβικής σημασίας, εφόσον στις περισσότερες περιπτώσεις, από όλο το σύστημα υγείας, εσύ κυρίως έρχεσαι σε επαφή με τις γυναίκες που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή στην περιγεννητική περίοδο, άρα μόνο σε εσένα δίνεται η ευκαιρία να αναγνωρίσεις το πρόβλημα. Η κινητοποίησή σου μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο στη γέννηση και ανάπτυξη υγιών σωματικά παιδιών, αλλά και στη διαμόρφωση χαρούμενων παιδιών και οικογενειών.

Δεν υπάρχει υγεία χωρίς την ψυχική υγεία.

Αν ενδιαφέρεσαι να λάβεις δωρεάν τον Οδηγό Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τις Περιγεννητικές Ψυχικές Διαταραχές σε έντυπη μορφή με επιβάρυνση μόνο του κόστους αποστολής,  παρακαλώ καλέστε στο 2109319054 για περισσότερες πληροφορίες.